Sakarya Meydan Muharebesi’nin izlerini taşıyan Haymana’nın Evliyafakı köyü, 100 yıldır şehitlerle iç içe yaşıyor.
Yunan ordusunun Ankara’ya gerçek ilerleyişini durdurmak için verilen 23 Ağustos 1921’de başlayan Sakarya Meydan Muharebesi, Ulusal Mücadele’nin dönüm noktalarından biri oldu. Evliyafakı köyü, Sakarya Meydan Muharebesi’nde 22 gün boyunca çetin bir savaşa şahit oldu ve bu devirde cephe çizgisinin değerli bir pozisyonu haline geldi. Ankara’nın Haymana ilçesine bağlı Evliyafakı köyü, Sakarya Meydan Muharebesi’nde çok sayıda şehit vermesiyle ve Sakarya Meydan Muharebesi’nin dönüm noktası olarak biliniyor. O periyotta köyden savaş alanına giden birçok asker şehit oldu. Günümüzde köyde neredeyse her konutun bahçesinde şehitlere ilişkin mezarlar bulunuyor. Köylüler, bahçe ve tarla çalışmalarını yürütürken vakit zaman bu mezarlara rastladığını belirtti. Yaşanan bu durum, köyde tarihi olayların izlerinin günlük hayatla iç içe sürdüğünü ortaya koyuyor. Köyde yaşayanlar ise hem geçmişin acı anısını yaşatıyor hem de şehitlerle iç içe yaşayarak günlük hayatlarını sürdürmeye çalışıyor.
“Bunlar bizim evladımız, kimseye vermem”
Şehitlerle birlikte birebir meskende yaşayan konut sahibi Ekrem Koçar, yaşadığı konutu babasının yaptığını ve toprağı kazarken şehitlere rastladığını belirterek, “3 askerimiz burada yatıyor. 45 sene evvel burada toprağı kazarken kemikleri çıktı. Konut daha evvelden vardı. Şehitler, toprağı kazarken çıktı, kıbleye yanlışsız gömdük. Yetkililer, babamdan 2-3 sene evvel şehitleri istediler lakin vermedi. ’Bunlar bizim evladımız, kimseye vermem’ dedi” biçiminde konuştu.
“Haymana, bir Çanakkale’dir”
Haymana’nın, Sakarya Meydan Muharebesi’nde çok çetin gayret verdiğini ve bu çabanın hiç unutulmaması gerektiğin söz eden Haymana Belediye Başkanı Levent Koç ise, “Şu anda dünyanın en uzun 22 gün 22 gece devam eden meydan muharebesinin yaşandığı topraklardayız. Haymana, 1683 Viyana Kuşatması’ndan bu yana geri çekilmenin bittiği topraklardır. Ulusal Gayret, yani Sakarya Meydan Muharebesi Türk ordusunun 1683 yılından sonra taarruza geçtiği savaş Haymana’da gerçekleşti. Bunun baz alınması ve dünyanın en uzun devam eden ve yakın tarihimize en yakın savaşı olan Sakarya Meydan Muharebesi’nin çok güzel incelenmesi, irdelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Haymana, top seslerinin Gazi Meclis’ten duyulduğu yerdir. Haymana, meclisin Kayseri’ye taşınma tartışmalarının yaşandığı devirde düşman askerine göğsünü siper eden kahramanların diyarıdır. Haymana bir Çanakkale’dir. Nasıl ki ulu ordumuz Çanakkale’de düşman askerine göğsünü siper edip başşehir İstanbul’a düşman askerinin girmesini engellemişse, Haymana da başşehir Ankara’ya düşman askerinin girmesini engelleyen kahramanların yattığı topraklardır. Haymana, bütün Türkiye coğrafyasının topyekun savaş alanıdır. Bu sebepten tarihçilerin Haymana’ya gelip Haymana’yı enine uzunluğuna araştırmalarını temenni ediyoruz” diye konuştu.
“Haymana, düşmanın direncinin kırıldığı yerdir”
Yunan askerinin Haymana’da direncinin kırıldığını, bozguna uğratıldığını ve Türk ordusunun zaferi kazandığı yer olarak belirten askeri tarih doktora öğrencisi Talha Çopuroğlu ise, “23 Ağustos günü başlayan muharebeler 13 Eylül’e kadar devam etti. Yaklaşık 22 gün 22 gece sürdü. Bu bakımdan Sakarya Meydan Muharebesi dünyanın en uzun süren meydan muharebesi olarak kabul ediyoruz. Genel sınırlarıyla baktığımızda savaş Haymana ve Polatlı bölgesinde gerçekleşti. 6 muharebe Haymana’da, 3 muharebe ise Polatlı bölgesinde oldu. Haymana’da gerçekleşen muharebeler daha çok savunma temellidir. Polatlı bölgesinde gerçekleşen muharebeler ise daha çok taarruz temellidir. Bu bakımdan incelediğimizde savaşın büyük bir çoğunluğu Haymana bölgesinde gerçekleşmiş oluyor. Bilhassa Yunanlıların ‘Yarma Harekatı ve Kuşatma Harekatı’nın tamamı Haymana bölgesinde gerçekleşti. Bilhassa Mangal Dağı Muharebeleri, İkiztepe Muharebeleri, Gedikli Muharebeleri ve Çal Dağı Muharebeleri şu an üzerinde bulunduğumuz topraklarda gerçekleşti. Yani düşmanın aslında bozguna uğradığı, direncinin kırıldığı ve Türk ordusunun zaferinin kazanıldığı yer Haymana’dır. Bu bakımdan Haymana Sakarya Meydan Muharebesinde çok kıymetli bir noktayı teşkil etmektedir. Sakarya Meydan Muharebesinde askeri arşiv kayıtlarına nazaran toplam zayiat sayımız yaklaşık 6 bin civarı gözüküyor. Ancak 2015 yılından beri yaptığımız çalışmalar boyunca beklenen 6 bin daha şehidin olabileceğini düşünmeye başladık. Daha evvel bu 6 bin şehit kayıp ya da kaçak olarak geçmekteydi. Ama Haymana’da yaptığımız arazi çalışmalarında yeni şehitlikler bulmaya başladık. Muhtemelen 6 bin kayıp kaçak olarak görünen zayiatın birçok kısmı da şehit olarak Sakarya Meydan Muharebesinde maalesef eklenebilecek üzere gözükmektedir. 30 Ağustos’un Haymana için iki büyük ehemmiyeti var. Bunlardan bir tanesi 30 Ağustos 1921. Şu an içinde bulunduğumuz şehitlik alanı Hüseyin Han Alparslan Bey Şehitliği olarak geçmektedir. Hüseyin Han Alparslan Bey, Giresun’dan istekli olarak Haymana’ya gelip Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılmış Giresunlu bir alay kumandanıdır. Kendisi 42’nci ve 47’nci alay olmak üzere Giresun’dan çıkan iki alayın 42’nci piyade alayının kumandanıdır. Tıpkı vakitte Mangal Dağı Muharebelerine ve Güzelcekale Muharebeleri’ne şahsen bin askeriyle birlikte katılmıştır. Yalnızca Sakarya Meydan Muharebesi ile ilgili değil, Giresun’dan çıktıktan sonra birinci evvel Samsun’a uğramışlardır. Samsun’daki Pontus ayaklanmasını ve Rum ayaklanmasını bastırmışlardır. Daha sonra 3 aylık bir yürüyüş sürecinde Sakarya Meydan Muharebesi’ne şahsen Mustafa Kemal Atatürk’ün buyruğuyla dahil olmuşlardır. Kendisi de 28 Ağustos günü 13’üncü Tümen’in yaptığı topçu atışı ile birlikte ayağından çok şiddetli bir biçimde yaralanmış ve Haymana Hastanesi’ne kaldırılmıştır. Haymana Hastanesi’nde bir gün tedavi edilmeye çalışılmış lakin kan kaybından ötürü şehit olmuştur. Naaşı da bugün bulunduğumuz şehitlikte en yüksek rütbeli asker olarak yatmaktadır. 2’nci değeri ise 30 Ağustos 1922 Yunan ordusunun artık Anadolu topraklarından büsbütün ayrıldığı ve Kuvay-ı Milliye’nin Batı Anadolu’daki galibiyetinin, Türk İstiklali’nin ve Türk Cumhuriyeti’nin resmi olarak kurulduğunun hem manevi hem de maddi manada bir göstergesidir. O yüzden Haymana için 30 Ağustos iki manada ehemmiyet teşkil etmektedir” bilgilerini verdi.
Evliyafakı köyü Muhtarı Kemal Karaduman: “Köyümüz bu savaşta çok acı çekmiştir”
Evliyafakı köyünün Sakarya Meydan Muharebesi’nde düşmanla çarpışılan yer olduğunu ve bu köyün muhtarı olmaktan gurur duyduğunu belirten Evliyafakı köyü muhtarı Kemal Karaduman ise, “Şehitlerimize sahip çıkıyoruz. Ardımda 84 tane şehidimiz yatıyor. Şehitlerimiz burada savaşarak şehit olmadılar, köyün makul kesitlerinde şehit olmuşlar. Şehitlerimizi o zamanki halkımız at otomobilleriyle buraya çekip, İslami kurallara nazaran gömmüştür. Bu savaşta köyümüz çok acı çekmiştir. Ardımızda Samsunlu bir paşanın mezarı da var. Zirvede bir şehitliğimiz daha var, orada da 36 askerimiz yatıyor. Bu köyün bağında, bahçesinde, meskeninin içinde dahi şehit mezarımız vardır. Ben bu köylü olduğuma ve bu köyde muhtarlık yaptığıma gurur duyuyorum” diye konuştu.
Anlık Sivas Haber
