Eskişehir’de yaklaşık 5 bin 200 yıl evvel insan topluluklarının yaşadığı bedellendirilen Küllüoba Höyüğü’nde Kazı Başkanı olarak görev yapan Prof. Dr. Murat Türktekin, “Kuraklık devrinde Küllüoba’da arpa ve buğday yerine kara burçak tercih edildiğini, hayvancılıkta ise koyun yerine keçinin tercih edildiğini belirledik” dedi.
Seyitgazi ilçesine bağlı Yenikent mahallesinde bulunan Küllüoba Höyüğü’nde birinci olarak 1996 yılında başlayan hafriyat çalışmaları devam ediyor. Milattan evvel 3200-3300 yılları ortasında insanların yaşadığı ve planlı bir yerleşim olduğu belirlenen Küllüoba’da birçok keşif yapılırken, Bilecik Pir Edebali Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Türktekin, çalışmaların aktüel durumuyla ilgili bilgi paylaştı. Şuurlu bir halde gömüldüğü tespit edilen ve kazılarak ortaya çıkartılan yapılar olduğundan anlatan Prof. Dr. Türktekin, Küllüoba’da bilhassa kuraklık durumuyla ilgili çok kıymetli bilgiler elde ettiklerini söyledi. Çok su istemeyen bir mahsul olmasına karşın tarımda arpa ve buğday yerine kara burçağın, hayvancılıkta ise koyun yerine keçinin tercih edildiğini belirlediklerini anlatan Türktekin, bölgedeki eski insanların hayatlarını sürdürmelerinin temel sebebinin kuraklığa ahenk sağlamak olduğunu vurguladı.
“Burada planlı, tasarlanmış bir yerleşim kelam konusu”
Küllüoba’nın milattan öce 3200 ve 1950 yılları ortasında tarihlenen bir höyük yerleşmesi olduğunu söyleyen Prof. Dr. Murat Türktekin, “Yaklaşık 10 metre bir kültür dolgusu. Birinci hafriyatlar 1996 yılında Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadeleriyle Prof. Dr. Turan Efe başkanlığında başlatıldı. Ben de bu takımın üyesiydim. 2019’dan beri de kazı başkanı olarak burada göreve devam ediyorum. Küllüoba, milattan evvel 3200-3300 aralığında bir devirde birinci sefer yerleşilmiş bir alan. Eskişehir bu manada çok güçlü. 200’e yakın tescilli birinci tunç çağına tarihlenen höyük bulunuyor. Küllüoba’da bunlardan bir tanesi, içerisinde bulunduğumuz yerin en büyük höyüğü. Lakin çok sayıda höyükten bir modül aslında bir tanesi. Burada birinci kere 3200 yıllarında yerleşildiğinde planlı, tasarlanmış bir yerleşim kelam konusu. Ortak duvarları olan, yan yana dizilmiş, dışarıya hakikat büsbütün kapalı bir görünüm sergileyen avluda, konutların içerisinde ömrün sürdüğü bir tertip kelam konusu” halinde konuştu.
“Bir konutu çatısı hariç neredeyse olduğu üzere tespit edebilme bahtımız var”
Çalışmalar sırasında karşılaştıkları farklı durumları anlatan Prof. Dr. Türktekin, “Bu etapta yani 3200-3000 yılları ortasında bir devirde burada kullanılan yapılar bilhassa şuurlu bir biçimde gömülmüş olarak karşımıza çıkıyor. Yerleşimin etrafında her alanda bugün de bulunan fakat yüzey düzeyinin yaklaşık 3-4 metre aşağısında yer alan kırmızı renkli bir toprak var. Biz buna ’kaliş’ ismini veriyoruz. Bu toprak bilhassa kazılarak çıkartılmış ve yapıların içerisine doldurulmuş vaziyette karşımıza çıktı. Yani aslında meskenler şuurlu bir formda gömülmüş bu alanda. Bunu yalnızca 3200-2900 ortasındaki bir devir için söyleyebiliriz. Buradaki bu gömülme durumu da eşi görülmemiş bir biçimde. Aslına bakarsanız yapılarının korunmasını sağlamış. Biz bir yapıyı çatısına kadar korunmuş vaziyette bulabiliyoruz. Kapısı, havalandırma kısmı, yapının içerisinde taşınmaz ocak, silo üzere öğeleriyle bir meskeni çatısı hariç neredeyse olduğu üzere tespit edebilme bahtımız var. Doğal ki bu uygulamanın neden yapıldığını şimdi bilmiyoruz. Bu sanki bir muhafaza maksadıyla mı yapıldı? Ya da bir iklimsel bir sebeple mi yapıldı. Bunu şimdi bilmiyoruz lakin çok geniş bir alanda, yani yaklaşık 100 metre çapında bir alanda bütün meskenlerin gömüldüğünü tespit ettik. Bu da çok büyük bir iş gücü demek” sözlerini kullandı.
“Yapıların gömme sürecinde kullanılan toprağın kırmızı renkli olması ilginç”
Aynı vakitte bize düzenle ilgilide değerli bilgiler elde ettiklerinden bahseden Türktekin, kelamlarına şöyle devam etti:
“Bunun eş vakit yapılmış olması lazım. Bu toprağın çıkarıldığı yerde bir boşluk oluşmuş olması lazım. Bununla ilgili çalışmalara 2025 yılında da yani bu hafriyat döneminde da devam ediyoruz. Bu yapıların bilhassa gömülmüş olduğu toprak yani bu gömme sürecinin gerçekleştiği bu toprak kırmızı renkli bir toprak. Yani yapıların etrafında günlük kullandıkları sokak dolgusunu ya da rastgele öbür bir toprağı tercih etmemişler. Bu toprağı bilhassa kazıp çıkartmışlar. Kırmızı renkli olması enteresan. Kırmızının bu aslına bakarsanız geçmişte de kimi sembolik manaları var. Kırmızı boyayı biz daha evvel öbür alanlarda da tespit ettik. Kapların boyanması yeniden kırmızı renkle. Tahminen dokumacılıkta da kırmızı yüklü bir kullanım kelam konusuydu diyebiliriz. Zira boya kalıntıları daha evvel tespit ettiğimiz kalıntılar içerisinde var. Bu manada kırmızının özel bir yeri var. Tunç Çağı yerleşmelerinin en öne çıkan özelliği, her meskenin bir atölye olması. Dokumacılık da konutun içerisinde yapılıyor. Buğdayı öğütme işi de konutun içerisinde yapılıyor. Depolama, hayat alanı, pişirme alanı, bunların hepsi meskenin içerisinde gerçekleşiyor. Her meskende bir dokuma tezgahı kesinlikle bulunuyor bu devirde. Vakit zaman alet işleyiciliğini mesken içerisinde görüyoruz. Bu konutlar içerisinde metal aletlerin karşımıza çıkıyor.”
“Susuzluğa sağlam mahsullerin ve hayvanların tercih edildiğini belirledik”
Küllüoba’dan bilhassa kuraklık durumuyla ilgili çok değerli bilgiler olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Murat Türktekin, şunları anlattı:
“Bugün yaşadığımız sıcaklık, global iklim değişiklikleri bunlar çok konuşuluyor, ancak geçmişe bakmayı bazen unutuyoruz. Küllüoba’da bulduğumuz datalardan bir tanesi değişiktir. Kuraklık periyodunda Küllüoba’da arpa ve buğday yerine kara burçak tercih edildiğini tespit ettik. Aslına bakarsanız buğday da çok su istemeyen bir üretim. Buradan aldığımız toprak örneklerini biz yüzdürüyoruz ve tohumları elde ediyoruz. Bu tohumların bize gösterdiği şey, buğday yerine kara burçak üretimi yapıldığı. Hayvancılıktaysa koyun yerine keçinin tercih edildiğini, yeniden susuzluğa sağlam hayvan cinslerinin tercih edildiğini görüyoruz. Bu çok kıymetli. Bugün tıpkı coğrafyada kuraklık susuzluk tartışılırken, bir taraftan ayçiçeği ve mısır ekmeye devam ediyoruz. Halbuki Küllüoba’ların ayakta kalmasının, burada hayatlarını sürdürmelerinin temel sebebinin aslında kuraklığa ahenk sağlamak ve o koşullara nazaran yaşamak olduğunu tespit ettik. Bunu aslında herkesin dikkat etmesi gereken bir durum olarak söylemek isterim.”
Anlık Sivas Haber
