Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares tarafından hazırlanan “Yurtdışında Yerleşik Pazaryerlerinin (YYP) Mahallî E-Perakende Ekosistemine Etkileri” başlıklı rapora nazaran; yurt dışındaki yerleşik pazar yerlerinin (YYP) Türkiye’deki yıllık süreç hacmi 2024 sonu prestijiyle 43 milyar TL’ye ulaştı.
Yurt dışında yerleşik pazar yerlerinin denetimsiz büyümesi, Türkiye’nin lokal perakende ekosistemi, cari açığı, üretim gücü ile istihdam ve vergi gelirleri açısından önemli bir tehdit oluşturuyor.
Cari açığın yüzde 14’ünü oluşturuyor
Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) ve Dogma Alares tarafından hazırlanan rapora nazaran, YYP’nin Türkiye’deki yıllık süreç hacmi 2024 sonu prestijiyle 43 milyar TL’ye (1,3 milyar dolar) ulaştı. Lakin bu sayının, oluşan maliyetler ve ikame edilen yerli üretimle birlikte 280 milyar TL’ye kadar katma bedel kaybı oluşturduğu iddia ediliyor. Rapora nazaran 2025 yılında toplam süreç hacminin 75 milyar TL’nin üzerinde olacağı öngörülüyor. Bu da yaklaşık 500 milyar TL’lik bir katma kıymet kaybı manasına geliyor.
2024’te 1,3 milyar dolar düzeyinde olduğu hesaplanan YYP toplam süreç hacmi, Türkiye’nin 2024 yılında yaklaşık 9,97milyar dolar olan cari süreçler açığının yüzde 14’ünü oluşturuyor.
KOBİ’ler ve istihdam baskı altında
Türkiye’deki işletmelerin yüzde 99,7’si KOBİ statüsünde ve ihracatın yüzde 55’ini, istihdamın ise yüzde 70’ini bu işletmeler sağlıyor. YYP ise bu işletmelerin ayakta kalmasını ve büyümesini direkt tehdit ediyor. Birebir vakitte Türkiye’nin ihracat gücünün belkemiği olan dokumacılık bölümü başta olmak üzere pek çok yerli üretici bu durumdan ziyan görüyor. YYP; eser tedarikinden pazarlamaya, bilgi işlemeye kadar birçok süreci Türkiye dışında gerçekleştiriyor. Bunun sonucu olarak da üretim, istihdam, reklam-tanıtım, hizmet satın alma üzere kritik kalemlerde katma pahanın çok büyük bir kısmı yurt dışına transfer ediliyor.
Denetlenmeyen alanda tüketici tehlikede
YYP yüksek vergiler, lisans yükümlülükleri ve sıkı kontrollerden muaf olduğu için mahallî satıcılar için büyük bir rekabet dezavantajı doğuruyor. Ayrıyeten bu üzere platformlardan gelen eserler; TAREKS üzere eser güvenlik sistemlerine tabi değil ve çocuk oyuncaklarındaki çok fitalat üzere insan sıhhatine ziyanlı hususlar denetlenmeden konutlarımıza ulaşıyor. Hiçbir kontrole tabi olmayan reklamların aldatıcı fiyat bilgileriyle tüketiciyi kandırmasının yanı sıra YYP, Türkiye’deki tüketici davranışlarını, alışveriş bilgilerini ve pazara dair stratejik bilgileri Türkiye dışına çıkarıyor. Bu da hem ferdî bilgi güvenliğini hem de ekonomik bağımsızlığı zedeliyor.
“Ekonomik egemenlik kaybı kelam konusu”
Bu sorunun sadece ticari bir sıkıntı değil, ulusal bir problem olduğunu söyleyen ETİD Başkanı Hakan Çevikoğlu, “YYP iş modeli, yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada ekonomiler için en büyük tehditler ortasında yer alıyor. Tüm devletler bu hususun nasıl yönetileceğini tartışıyor. ETİD olarak Dogma Alares’le hazırladığımız “Yurtdışında Yerleşik Pazaryerlerinin (YYP) Mahallî E-Perakende Ekosistemine Etkileri” başlıklı raporda YYP iş modelinin perakende ekosistemimiz üzerindeki tesirini inceledik. YYP iş modeli Türkiye’de istihdam, vergi ve üretimi dışlayarak kar elde ediyor. 2024 yılında yurtdışı yerleşik pazar yerlerinden yapılan alışveriş yıllık cari süreçler açığımızın yüzde 15’ine tekabül ediyor. Bu platformlar, kısa vadede cazip görünen fiyatlarla dikkat çekse de uzun vadede ülkemizin perakende ekosistemini, üretim gücünü ve dijital güvenliğini tehdit ediyor. Şayet düzenlemeler yapılmazsa, Türkiye orta ve uzun vadede üretim gücünü ve dijital egemenliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalacak. ETİD olarak, adil rekabetin, tüketici güvenliğinin ve ekonomik egemenliğin sağlanması için ivedilikle tedbir alınması gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
“KOBİ’ler desteklenmeli”
Bu noktada ETİD’in tekliflerinin açık olduğunu belirten Çevikoğlu, öncelikle YYP’nin Türkiye’de faaliyet gösterebilmesi için vergi, kontrol ve bilgi işlemede yurtiçinde yerleşik pazar yerleri ve çok kanallı perakendecilerle eşit şartlara tabi olmaları gerektiğini söyledi. Tıpkı vakitte tüketici güvenliği ve eser kontrolünün güçlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Çevikoğlu, “YYP’nin gümrük süreçleri sıkılaştırılmalı ve bilgi süreçleri Türkiye’de yapılmalı. Yerli platformlar ve KOBİ’ler desteklenmeli, şuurlu tüketim kültürü teşvik edilerek farkındalık artırılmalı. Son olarak YYP’nin Türkiye’de yerleşik şirket kurarak tüm perakende aktörleriyle eşit koşullarda rekabet etmesi sağlanmalı. Türkiye e-ticaret ekosistemindeki tüm regülasyonlara ve düzenlemelere tabi olarak, data sürece ve barındırma faaliyetleri de Türkiye’ye taşınarak dijital egemenlik korunmalıdır” diye konuştu.
Anlık Sivas Haber
